Coraz więcej osób choruje na cukrzycę. Dzięki rozwojowi medycyny, życie z tą chorobą nie musi nas ograniczać. Uprawianie sportu z cukrzycą jest możliwe, ale należy pamiętać o kilku kluczowych kwestiach. Jak zaplanować trening cukrzyka? O czym pamiętać przy układaniu diety? Jak połączyć insulinoterapię z wysiłkiem fizycznym? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedzi właśnie u nas.
Dolce vita? Nie tak słodkie życie sportowca
Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, która charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy (cukru) we krwi. Wynika z problemów z wydzielaniem przez trzustkę odpowiedniej ilości insuliny. Cukrzyca z czasem może prowadzić do poważnych uszkodzeń serca, naczyń krwionośnych, nerek, nerwów, oczu.
Wyróżnia się kilka odmian cukrzycy:
– typu 1,
– typu 2 (najpopularniejsza),
– wtórna,
– ciężarnych.
Cywilizacja cukrzyków
Dziś cukrzyca jest kolejną chorobą cywilizacyjną, zaraz obok insulinooporności. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), około 422 miliony ludzi na świecie cierpi na tę chorobę[1]. Narodowy Fundusz Zdrowia w swoim raporcie podaje, że w 2018 roku w Polsce aż 2,86 miliona ludzi miało stwierdzoną cukrzycę, choć eksperci NFZ uważają, że ok. 20% chorych nie jest świadomych choroby, a całkowita liczba cukrzyków w Polsce najprawdopodobniej przekracza 3,5 mln ludzi (niemal 10% społeczeństwa!). Ta liczba z roku na rok rośnie.
Na szczęście są sposoby, by ograniczać wpływ choroby na nasze życie. Jednym z takich sposobów jest aktywny tryb życia. Wysiłek fizyczny jest fundamentalną sprawą w naszym życiu. Choć do niedawna uważano, że cukrzycy nie powinni uprawiać sportu, dziesiątki badań i setki testów wykazały, że cukrzyk też może uprawiać sport wyczynowo. Oczywiście wiąże się to z szeregiem obostrzeń i wyrzeczeń.
Medale olimpijskie z cukrzycą
Co więcej, regularny trening nie tylko nie szkodzi, ale pomaga w kontroli masy ciała, wpływa korzystnie na metabolizm, a nawet zmniejsza ryzyko takich powikłań jak retinopatii prowadzącej do problemów ze wzrokiem, cukrzycowej choroby nerek oraz zespołu stopy cukrzycowej.
To, że cukrzyca nie musi ograniczać sportowców nawet na najwyższym poziomie, pokazują liczne przykłady ludzi, którzy osiągnęli sportowy sukces pomimo zmagania się z cukrzycą. Michał Jeliński był w słynnej czwórce dominatorów, która na kilka lat zdominowała zmagania wioślarskie na świecie, zdobywając m.in. złoty medal IO w Pekinie 2008. Polski wioślarz dokonał tego, chorując na cukrzycę typu 1. Podobną historią może podzielić się inny wioślarz Steve Redgrave. Brytyjczyk zdobywał złote medale na kolejnych pięciu IO (1984-2000), choć już w 1992 roku wykryto u niego cukrzycę typu 2. Takich przykładów w profesjonalnym sporcie jest wiele.
Cukrzyca w sporcie – zalecenia PTD
By jednak profesjonalnie trenować z cukrzycą typu 1, trzeba uzyskać zgodę od Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. W 2017 roku PTD we współpracy z Polskim Towarzystwem Medycyny Sportowej opracowało zalecenia dla diabetologów, którzy kwalifikują chorych na cukrzycę typu 1 do uprawiania sportu.
Cukrzyk musi spełnić kilka podstawowych punktów zawartych w aneksie do tych zaleceń:
- Sportowiec musi mieć niezbędną wiedzę o chorobie i jej metodach leczenia (insulinoterapii)
- Cukrzyk musi systematycznie kontrolować poziom cukru we krwi (min. 6 razy na dobę), z dodatkowymi pomiarami podczas treningów i zawodów
- W sporcie zawodowym zalecaną metodą jest leczenie za pomocą pompy insulinowej.
Specjaliści z PTD i PTMS[2] ustalili też, jakie są przeciwwskazania do uprawiania sportów przy cukrzycy typu 1. Wszystkie obostrzenia wraz ze wzorem karty konsultacyjnej można znaleźć tutaj.
Żywienie i trening diabetyka
By bezpiecznie uprawiać sport, każdy chory na cukrzycę musi przede wszystkim zadbać o dietę. W przypadku cukrzyków dieta sportowa nie różni się znacznie od żywienia sportowców bez zaburzeń wydzielania insuliny. Chory musi przede wszystkim zadbać, by w diecie uwzględnić właśnie podanie anabolicznego hormonu.
Dieta diabetyka
Sportowiec, który ma cukrzycę, musi zadbać o mikro- i makroskładniki posiłków, bilansując dostarczane do organizmu tłuszcze, białka, a przede wszystkim węglowodany. Warto również sprawdzać indeks insuliny pokarmów[3]. Należy też dbać o uzupełnianie składników mineralnych podczas treningów. Jest to zrównoważona dieta to jest to, o czym powinni pamiętać wszyscy, nie tylko diabetycy lub dietetycy sportowi.
W przypadku uprawiania sportów wytrzymałościowych węglowodany o wysokim indeksie glikemicznym są bardzo pożądane, szczególnie przy dłuższym treningu. Uzupełnianie tych cukrów jest również niezwykle ważne u chorujących na cukrzycę, bo niedostarczenie tych węglowodanów do organizmu może doprowadzić do hipoglikemii.
Zawody z insulinoterapią
Sportowiec przy planowaniu treningu musi też pamiętać o regularnym badaniu glukozy we krwi. W przypadku zawodów diabetyk powinien kontrolować poziom cukru w organizmie raz na godzinę, o ile to możliwe. Jeśli nie jest to możliwe, zawodnik powinien uzupełniać węglowodany i płyny napojami izotonicznymi co 20-30 minut (częstotliwość i dawka cukrów uzależniona jest rodzajem i intensywnością zawodów).
Cukrzyca potrafi uprzykrzyć życie. Szczególnie zawodowym sportowcom, którzy dla niej muszą przeformatować swój trening oraz dietę. Jak jednak pokazują liczne przykłady, z cukrzycą można żyć, ćwiczyć i osiągać spektakularne wyniki.
[1] https://www.who.int/health-topics/diabetes#tab=tab_1
[2] Zalecenia PTD i PTMS zostały opracowane przez dr n. med. Andrzeja Gawreckiego, prof. dr hab. n. med. Dorotę Zozulińską-Ziółkiewicz, dr Grzegorza Biegańskiego i prof. dr hab. n. med. Annę Jegier.
[3] Choć od lat przy wyliczaniu odpowiedniej dawki insuliny bierze się pod uwagę przede wszystkim spożywane węglowodany, lekarze uważają, że białka i tłuszcze również powinny być balansowane w diecie diabetyków. Tak powstał wymiennik białkowo-tłuszczowy (WBT). Wciąż jednak nie ma definitywnego potwierdzenia, że tłuszcze i białka w diecie wymagają dodatkowej ilości insuliny.